1Süresi dolmadan gerek kendi isteği ile gerekse bakanlık tarafından görevden alınan belediye başkanları, belediye meclisinde üye sıfatı ile çalışmaya devam eder, bugün olduğu gibi meclis üyeleri huzur hakkı gibi bir ödeme almazlardı. Belediye seçimlerini takip ettiğimiz 1930 senesinden 1950 senesine kadar Trabzon Belediyesi, o dönemde tek parti olan CHP’ye mensup üye ve başkanlar tarafından yönetilmiştir. Ancak 1946 senesinde Demokrat Parti (DP’nin) kurulması ile daha önce CHP listelerinden seçilen bazı meclis üyeleri partilerinden istifa etmiş, daha sonra da yeni kurulan DP’ye geçmişlerdir.
03.09.1950 tarihinde tüm ülkede olduğu gibi Trabzon’da da Belediye Meclis Üyeleri seçimi yapılmıştır. Meclis tutanaklarında sadece isimler yer aldığından, hangi üyenin hangi partiyi temsil etmek üzere o sıralarda bulunduğunu tespit edemiyoruz. Ancak Reis seçimi için Meclis’e başkanlık eden en yaşlı üye olan Haspi Pirselimoğlu’nun yaptığı açılış konuşmasından, Belediye Meclisi’nde yeni bir dönemin başladığını anlıyoruz. Pirselimoğlu şöyle konuşur;
“Azız Vatandaşlarım, sevgili Hemşehrilerim;
Şehrimizin medeniyet müessesesi olan Belediye’yi, bugün derin bir gönül ferahlığı ve vicdanen huzur içinde teslim almaktayız. Bu, belediye tarihinde önemli bir inkılâptır. Demokrasi; demokratik kanunların tayin ettiği hürriyet esasına sahip ve bağlı olarak tevazuh ve feragat, tasarruf ve iktisat yolunda, temiz bir zihniyet içinde çalışarak insanca yaşamak olduğu için, sevgi ve saygı kaynağımız, zevk ve şeref abidemiz olan Belediyemizin vazife ve hizmetlerini, vatanseverliğin en yüksek dereceleri içinde çalkalanan kalplerimize büyük bir ülkü olarak yerleştiriyor ve medeniyetin en parlak ışıkları altında parıldayan kafalarımıza engin bir ideal olarak mal ediyoruz.
Sırf Memleketin hayrına işleyen bu katıksız, ak ve pak demokrasi ruhu ile kucakladığımız Belediyemizin, tam bir kalkınma ve gelişmeye kavuşacağına inanıyor ve ana desteğimiz olan Ulu Tanrı’nın yardımlarını bizden esirgemeyeceğine güveniyoruz. Büyük Allah, sevgisi her an yüreklerimizde çarpan şehrimizin düzeni uğrunda göstereceğimiz iş ve eserlerle yüzümüzü ak etsin ve halkımızı bizden memnun edecek bir başarıya ulaştırsın. Amin.
Oylarını vermek sureti ile bize bu zaferi kazandıran asil, necip, mert ve yurtsever hemşerilerimize en derin şükranlarımızı sunarak sözüme son veririm”
Konuşmanın dilinden Belediye seçimlerinde Haspi Pirselimoğlu’nun üye olduğu partinin büyük bir seçim başarısı kazandığı anlaşılmaktadır. Nitekim Haspi Pirselimoğlu o dönemde Demokrat Parti İl Başkanıdır. Demek ki DP, belediye seçimlerinde büyük bir başarı kazanmış ve meclis üyelerinin tamamı yada büyük bir çoğunluğu DP listelerinden seçilmiştir.
Bu arada 1950 seçimlerinde sadece Meclis üyelerinde değil, kullanılan dilde de büyük bir değişiklik olduğu dikkatimizden kaçmamaktadır. Zira ilk defa Meclisin açılış konuşmasında dua formatında cümleler kullanılmıştır.
DEMOKRAT PARTİNİN ZAFERİ
Trabzon’da % 55 oranında katılımın gerçekleştiği Belediye seçimlerinde, DP adaylarının aldığı en düşük oy 3.704 iken, CHP adaylarının aldığı en yüksek oy ise 3.289 olmuştur. Seçimlerin DP tarafından kazanılması üzerine CHP, seçime itiraz etmiştir. Yapılan itiraz Yüksek Seçim Kurulu tarafından 22 Eylül 1950 tarihinde reddedilmiştir. CHP’nin itirazlarına rağmen Seçim Kurulu, DP adaylarına 6 Eylül’den itibaren mazbatalarını dağıtmaya başlamış ve DP üyeleri törenle Belediye Meclis’inde göreve başlamışlardır. Artık Trabzon Belediyesinde Demokrat Parti dönemi başlamıştır.
DP’NİN İLK BELEDİYE BAŞKANI HÜSEYİN ÇULHA
Bundan sonra Meclis üyeleri arasında gizli yapılan seçimde 27 oyla üyelerden Hüseyin Çulha Trabzon Belediye Başkanı seçilmiştir.Başkanlık mevkiine gelen Çulha kendisine karşı gösterilen itimat ve teveccühe teşekkür ederek; “Cenabı Hakkın inayeti ve arkadaşlarının yardımı ile bu mühim vazifeyi başarmaya çalışacağını” söyler. Başkan seçimi yapıldığı gün Meclis 29 kişi ile toplanmış, üyelerin 27’si Hüseyin Çulha’yı desteklemiştir. Çulha’yı desteklemeyen iki üye acaba CHP listesinden mi seçilmiştir, buna cevap veremiyoruz.
Hüseyin Çulha aslında deneyimli bir meclis üyesidir. Zira 1938, 1942, 1946 ve 1950 belediye seçimlerinde, dört dönem meclis üyesi olarak görev yapmıştır. Ancak Trabzon’da Demokrat Partinin ilk Belediye Başkanı olan Hüseyin Çulha’nın başkanlığı uzun sürmemiştir. Zira Meclis tutanaklarından öğrendiğimize göre Çulha 1952 senesinde istifa etmiştir.
Hüseyin Çulha döneminde şehrin temizliğinin memnuniyet verici bir hale geldiği tutanaklara yansımakla birlikte, bu temizliğin ana arterlerde yoğunlaştığı, mahalle aralarına bu temizliğin henüz teşmil olmadığı sonucunu çıkartıyoruz.
UNUTULAN TARİHİ ESER HANGİSİDİR?
Hüseyin Çulha döneminde dikkatimizi çeken bir husus da bugün çoğumuzun bilmediği tarihi bir eserle ilgili alınan karardır. Karara göre;Ortahisar Mahallesi,İçkale Sokağındaki kale civarında bulunan tarihi hamamın, muhafazası icap eden eski eserlerden olduğu ve bir vatandaşa ait olan bu hamam arsası ile o civarda belediyeye ait arsanın mübadelesi gündem olmuştur.
Yapılan görüşmede söz alan Mahmut Dihkan’ın verdiği bilgiye göre Pontus kralı kızını, Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan’a verdiğinde, Uzun Hasan ile gelinin burada banyo yaptıkları rivayet olunmakta ve bu eserin öteden beri tarihi eserlerden olduğu Trabzon halkı tarafından bilinmektedir.
1950 senesinde tüm Trabzon halkı tarafından bilinen bu eser neden bugün bilinmemektedir? Bu da ilgililerin cevaplaması gereken bir sorudur. Bu tarihi hamam 1937 senesinde Kültür Bakanlığı tarafından Trabzon’a eski eserleri tespit etmek üzere görevlendirilen Sedat Çetintaş’ın raporunda da tespit edilmiştir. O dönemde Kızlar Hamamı veya Kral Hamamı olarak tanımlanan bu eserden bugün bahseden yoktur.
2021 senesinde Trabzon Büyükşehir Belediyesi ile Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü arasında imzalanan protokolle, çok yerinde bir karar ile İçkale mevkiinde kazı çalışmaları yapılmış ve çalışmaların ilk kısmı sonuçlandırılmıştır. Ancak kamuoyuna Kral Hamamı ile ilgili bir çalışma henüz yansımamıştır. Bu yıl Temmuz ayında çalışmalara yeniden başlanacağı ilan edildiğinden, Belediye meclis tutanaklarında 1967 yılına kadar kayıtlara geçen bu tarihi eserin tekrar ortaya çıkarılmasını kamuoyu ile birlikte bizde merakla beklemekteyiz.
SEBZE PAZARINDAN TRABZON HALİ’NE
Sene 1950 Trabzon’da bir hal binası maalesef yok. Bu duruma daha fazla kayıtsız kalamayan belediye meclisi, Hüseyin Çulha döneminde Mumhaneönü ile Maraş Caddesinde kurulan ve senelerden beri geliştirilemeyen sebze pazarının hal şekline dönüştürülmesini görüşmüş ve “sebze pazarının şehrin iktisadi hayatında faideli olacak medeni bir müessese haline getirilmesinin umumi arzu haline geldiği” belirtilmiştir. Yani Trabzon Halinin ilk kararı Başkan Çulha döneminde alınmıştır.
Ancak konu ile ilgili bir tespitimizi de aktarmadan geçmeyelim; Fransız şehir plancısı Lambert tarafından hazırlanan ve 1941 senesinde onaylanarak yürürlüğe giren ancak bir türlü tatbik edilemeyen imar planında, Maraş caddesi üzerinden Tabakhane deresini takip ederek Mumhaneönü sahiline inen geniş yol, plandan kaldırılmıştır. Zira Lambert, şehrin ihtiyacı olan Hal binası için bir yer öngörmemiştir. Hal binası için öteden beri sebze pazarı mahalli olan söz konusu yer, meclis tarafından en uygun yer olarak belirlenmiştir.
Bu arada uzun yıllar belediyenin çiçek serası olarak kullandığı ve Tabakhane kentsel dönüşüm projesi nedeniyle kaldırılan çiçek serasının da Hüseyin Çulha döneminde yapıldığını belirtelim.
BAŞKAN HÜSEYİN ÇULHA’NIN HAYAL KIRIKLIĞI
Demokrat Parti belediyede iktidara geleli bir yıl olmuştur. Mutat olduğu üzere başkanın bir yıllık faaliyet raporu meclise sunulur. Hüseyin Çulha faaliyet raporu görüşmelerinden önce meclise bir hitapta bulunur. Düne kadar tek partili sistemde bu toplantıların sistemli yapıldığını, konuşmaların ayarlı ve zülfü yâre dokunmadan düzenlendiğini söyleyerek, meclis üyesi arkadaşlarından faaliyet raporunu çok detaylı incelemelerini ve tenkit etmelerini ister. “Temsilcisi bulunduğumuz şehre karşı en büyük vazife borcumuz budur. Mesai programı üzerinde hassasiyetle durarak müspet veya menfi konuşmayacak arkadaş kalmamalıdır. Hepinizin konuşmasını isterim. "Bârika-i hakikat, müsâdeme-i efkârdan çıkar" (Fikirlerin çarpışmasından hakikat güneşi doğar) İçimizi dışımızı dökelim. Elimizden geleni yapmaktan çekinmeyelim” der.
Hüseyin Çulha büyük bir özgüvenle mesai raporunun tenkit edilmesini ister istemesine ama tamamı DP’li olan meclis üyelerinden hiç beklemediği tenkitlere maruz kalır. İlk sözü Muzaffer Korlu alır ve çok acı eleştirilerde bulunur;Korlu, başkan Çulha’nın diktatörce bir idare sistemi kurduğunu söyler, faaliyet raporunu ise “bir tutam kırık dökük rakam ve bir yığın hurufat kalabalığı” olarak tanımlar.
Muzaffer Korlu kendi partisinin belediye başkanına hiç hatır etmemektedir. Tutanaklara yansıdığı kadarıyla sayfalar dolusu tenkitler yapar. Muzaffer Korlu’dan sonra söz alan bazı Meclis üyeleri, eksikleri ile beraber faaliyetlerden genel anlamda memnun olduklarını belirtseler de, birçok Meclis Üyesi Faaliyet Raporunun yetersizliğinden şikâyet eder.
Başkan eleştirileri tek tek uzun uzadıya cevaplar. Ancak Başkan’ın belki de bu kadar ağır eleştiri yapılacağını beklememesinden kaynaklanan bir şaşkınlık içerisinde, yapılan tenkitlerin samimiyete dayanmadığını, direk şahsını hedef aldığını, “tezviratı şiar edinen kimselerin hayalinden çıkmış tetkik siz, tahkiksiz yalanlar” olduğunu, bühtanlara bürünmek ve iftira olduğunu belirterek bir nevi gardını alır.
Tabi her Faaliyet Raporu görüşmelerinde olduğu gibi (1950-1951) yılı mesai raporu da oylamaya sunulur. 7 güvensizlik, 1 çekimser ve 18 kabul oyu ile Başkan Hüseyin Çulha’nın bir yıllık çalışması yeterli görülür. Anlaşıldığı kadarıyla Belediye Başkanlığı bundan sonra zor geçecek. Zira daha iktidar ve muhalefetin aynı sıralarda yan yana olacağı Meclis günleri henüz gelmedi.
Hüseyin Çulha bu moral bozukluğuyla çok gitmez 1952 senesinin Mayıs ayında başkanlık görevinden istifa eder. 30.10.1974 tarihinde vefat eden Hüseyin Çulha Sülüklü Mezarlığına defnedilmiştir.
Fatih Erol
