4 bin dekar arazide fındık ağaçları söküldü ancak çözüm olmadı, böcek tüm ilçeye yayıldı, fındık ağaçlarını kuruttu, fındık üreticisi büyük mağduriyet yaşıyor. KTÜ Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Öğretim üyesi Prof. Dr. İsmail Demir, böceği öldüren ilaç geliştirdi.
Trabzon Büyükşehir Belediyesi’nin 2017 yılında İstanbul’dan aldığı süs bitkilerini Maçka'nın Esiroğlu mevkiindeki fidanlığa yerleştirmesiyle yayıldığı bilinen 'Turunçgil uzun antenli teke böceği’ 7 yıl içinde tüm ilçedeki fındık bahçelerini istila etti. Tarım il ve ilçe müdürlükleri aracılığı ile 2019 yılında böcekle mücadele başladı, ilçede 4 bin dekar arazide iş makineleri aracılığı ile fındık ağaçları söküldü, sökülen ağaçlar yakıldı ancak çözüm olmadı. İstilacı böceğin Maçka’da fındık üretimi yapılan 20 mahalleye yayıldığı ve tüm ilçenin fındığını verimsiz hale getirdiği ifade ediliyor. Fındık ağaçları kesilen üreticilerin bazıları tarlalarına kısa süreli ürünler dikebildi, bazılarının arazileri ise dikenlikle kaplandı. Henüz müdahale edilmeyen fındık arazilerinde ise istilacı böcek ağaçları tek tek kuratmaya devam ediyor.
FINDIĞIN AZ OLAN HASILATINI BÖCEK YOK EDİYOR
Fındığın maliyetinin yanında bir de böcek sorunuyla karşı karşıya kalan fındık üreticisi böcekle etkin mücadele yapılamadığını dile getiriyor. Fındık üreticisi Kenan Öztürk, “Bizim geçim kaynağımız fındık. Üç beş kuruş kazandığımız bir ürün. Gübrenin fiyatı afakî şekilde. Mısır, patates ekmeye bile çekiniyoruz. Ürün, maliyetini karşılamıyor ama mecburen alışkanlık olduğu için yapıyoruz. Fındığa 700 lira yevmiye veriyoruz. Bir kişi, bir çuval fındık toplasa fiyatı 200 lira ediyor. Bu tamamen bir mağduriyet, şimdi drakula adlı böcek bu hasılatı da yok ediyor. Geçici önlemler alındı, sonuç alıcı bir önlem alınmadı. 4 senedir böcekle mücadele edildiği iddia ediliyor ama sonuç gözlerimizin önünde. Ağaçlarımız çürüdü, gitti” dedi.
FINDIĞI SÖKÜLEN ARAZİLERİN YÜZDE 70’İ ATIL KALDI
Sökülen fındık arazisine kısa süreli bitkilerden mısır ve fasulye ektiklerini söyleyen üretici Nuri Keskin, “2019 yılında böcekten dolayı fındık ağaçlarımız kesildi. Sökülmeyen fındık ağaçları oldu ve böcek üremeye devam etti. Fındık ağaçlarını kesmektense keşke öldürebilecek bir ilaç bulunsaydı. Fındık ağaçlarının kesildiği araziler dikenliğe dönüştü, sökülen arazilerin yüzde 70’i atıl durumda. Yaklaşık 2 yıldır etkin bir çalışma görmüyoruz” diye konuştu.
ETKİN BİR MÜCADELE YAPILMADI
Kendi fındık bahçesindeki ağaçların da tek tek kuruduğunu ifade eden CHP Maçka İlçe Başkanı Nihan Göktürk, tehlikenin boyutunu yıllardır anlatmaya çalıştıklarını ancak etkin bir mücadele sürdürülemediği için bugün ilçenin tamamındaki fındık bahçelerinin böceğin istilası altında kaldığını söyledi. İlçede fındık üretilen 20 mahallede böceğin zararı olduğunu ifade eden Göktürk, “Kendi bahçemden 15,16 çuval fındık alırken, bu sene 2,5 çuval fındık aldık. En sonunda bizde fındık ağaçlarımızı kesmek zorunda kalacağız. Etkin mücadele yapılamadı maalesef. İşi bilen ellerle bu mücadele yapılmadı. Devletin kendi eliyle kestiği fındıklıklar çalılık, ormanlık halinde. Bu alanlar tarım arazisi olmaktan çıktı. Fındık ağaçları kesilen üreticilere çok cüzi devlet desteği verildi O arazilerin tarım arazisi haline gelmesi için harcanacak para, üreticilere verilen paranın 5-6 katı oldu. Karantina kurallarına uyulmadı. Kontrolsüz bir kesim oldu. Bir ay önce bir ilaçlama yapıldı. İlaçlamanın çözüm olmadığını ilaçlayan kişiler de söyledi. Şuanda ilaçlama dışında hiçbir müdahale yok” dedi.
TÜRKİYE’DE 5 İL’DE GÖRÜLDÜ
“Drakula” adlı böceği yok edebilecek preparat (ilaç) üretme çalışmalarını sürdüren Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Öğretim üyesi Prof. Dr. İsmail Demir, SÖZCÜ’ye yaptığı açıklamada, “Zararlının biyolojisinin büyük bir kısmı, ağaçların toprağa yakın kısmında geçmektedir. Böceğin ergin dönemi sadece 1 aydır, sadece bu dönemde görülebilir. Diğer kısımları yumurta, larva ve pupa dönemi ağaçların toprağa yakın kısmında geçer. Böcek ağaçta geçirdiği süre içinde ağaca çok ciddi zararlar verir. Bu böcek ilk olarak Çin’de tespit edilmiştir. Sonra Kore, Japonya’ya geçiş yapmıştır. Bitki materyalleriyle diğer ülkelere yayılmıştır. Avrupa’nın hemen hemen tamamında, İngiltere’de, Amerika’da kayıtları vardır. Ülkemizde 2014 yılında İstanbul’da kaydedilmiştir. Daha sonra 2017 yılında Bartın, Antalya ve Trabzon’da kayıtları söz konusudur. Geçen yıldan itibaren İzmir’de ve Rize’de kaydedilmiştir” ifadelerine yer verdi.
2 KİLO METRE SIÇRAYABİLİYOR
Yumuşak dokulu ağaçları seven bir zararlı olduğunu söyleyen Demir, “Trabzon’un ikliminin böceğe uygun olması böceğin yerleşmesine ve yayılmasına sebep oldu. Böcek yoğun olduğu bölgelerde yaklaşık 2 kilometreye kadar uçuş yapabiliyor” dedi.
BÖCEĞİ ÖLDÜREN İLACI GELİŞTİRDİK
Böceği öldüren 2 mantar çeşidinin ilaç haline getirilmesi ile ilgili çalışmanın devam ettiğini ifade eden Demir, “İlk defa bu tür bir zararlıyla karşılaşıldığında doğru adımların atılması için gerekli planlamalar yapıldı. Bu planlama böceğin görüldüğü ağaçların imha edilmesiydi. Çok büyük çabalar harcandı ancak etkili ve yeterli olamadı. Bizim elimizde böcekleri öldüren çeşitli mikroorganizmalar var. Mantarlar önemli bir gurubunu oluşturuyor. Biyolojik etmenlerle bu ciddi duruma müdahale etmeye çalışıyoruz. Tarım Orman Bakanlığı’nın Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü tarafından desteklenen şuan yürütmekte olduğum projemiz var. Öldürücü etkisi yüksek, benzer zararlılardan izole edilmiş mantarları, ‘drakula’ böceği ile mücadelede kullanmaya çalışıyoruz. 20 tane mantarı böcek üzerinde laboratuarda test ettik. Öldürücü etkisi olan 2 tane mantarla yolumuza devam ettik. Bu mantarları alan üzerinde test ettik. Zararlı üzerinde öldürücü etkisi olduğunu ortaya koyduk. Çalışmalarımızı sonuç raporu olarak dizayn edeceğiz ve TAGEM’e sunacağız ve ‘Bu ürün ilaç olarak kullanılabilir mi?’ diye kararı bekleyeceğiz. Bunun ruhsatlandırılması ve ticaretleştirilmesi firmalar tarafından yapılmakta. Fındık en önemli ihraç ürünlerimizden bir tanesi bu nedenle fındığımızı kurtarmaya çalışacağız” dedi.
BİROL SANCAK
