Ankara’da düzenlenen “Her Yönüyle Trabzon Etkinlikleri- 3” programında düzenlenen bir panelin konusu, “Evrensel Kültürde Karadeniz” başlığını taşıyordu. Paneli dinleme şansım olmadı. Ama panelin başlığının, kültür kavramının anlaşılması konusunda önemli problemler içerdiğini düşünüyorum.

Bütün sosyoloji kitapları, kültürün “millî” olduğunu yazar. Kültür kavramının tanımlarından en çok bilineni de, “Milletlerin yaşama tarzı” biçimindedir. Bu tanıma göre, kültür, toplumların kendine özgü yaşam tarzını açıklayan ve toplumdan topluma değişiklik gösterdiğini ortaya koyan bir kavram olarak değerlendirilmelidir.

Her milletin yaşama tarzı farklı olmak zorundadır; bir Filistinli ile bir İngiliz’in aynı yaşama tarzını benimsemesi eşyanın tabiatına aykırıdır. Filistinlinin olmadığı bir dünya güzel bir dünya olamaz.

Buna göre, kültür millidir. Ama her kültürün içeriğinde bazı değerler vardır ki, bunlar everensel özellikler taşıyabilir. Bir kültürde evrensel değerlerin yer alması başka bir şey, kültürlerin “evrenselleşmesi” ayrı bir şeydir.

Eğitimin kültürleri yaşatması, kültürel değerleri kuşaktan kuşağa aktarması, eğitimin milli işlevidir. Bununla birlikte eğitimin ayrıca evrensel değerleri yeni nesillere tanıtması ve benimsetmesi gibi bir işlevi de vardır. Böyle bir işlevinin olması, eğitimin evrensel bir hizmet alanı olması anlamına gelmez.

Kültürlerin evrenselleşmesi(!), milli kimliğin ortadan kalkması anlamına gelir ki, bu durum ülkenin yok olması ile eşdeğerdedir. Kültürün evrensel değerlerle daha zengin hale getirilmesi elbette gerekir. Meselâ, kültürümüze bir “trafik kültürü”nün yerleşmesi, evrensel bir değer olan bu kültürle milli kültürün zenginleşmesi anlamına gelir. Demokrasi kültürünün de milli kültürümüzde canlı tutulması, kültürümüzün zenginleşmesine katkı yapar.

Aynı şekilde Trabzon kültürünün yaşayan değerlerinin, evrensel olarak tanınması ve benimsenmesi, milli kültürümüzün diğer kültürlerle yakınlaşması anlamına gelir. O halde Karadeniz kültürünün evrensel değerlerinin, diğer milletlerin milli kültürüne olan yansımaları üzerinde durulabilir; durulmalıdır. Karadeniz kültürünün başka kültürlere etki etmiş olması, bir “evrensel kültür” gerçeğinin varlığını ortaya çıkarmaz.

Evrensel kültürün olduğu bir dünyada, Türk kültüründen söz edilemez. Evrensel kültürde herkes tek dil konuşur, tek edebiyat yapar, aynı biçimde yer içer, vs…Evrensel kültürde Türkçeden nasıl söz edeceğiz?

Kültürün milli olmasının unutulmasının, kimliğin unutulması gibi önemli bir sonucu ortaya koyacağı açıktır. Türk kimliğinin unutulduğu bir ortamda, ne Karadeniz kültüründen, ne de Trabzon kültüründen söz edilebilir.

Sonuç olarak, bu önemli etkinlikte, bilimsel bulgulara uygun düşmeyen bir panel başlığının yer alması uygun düşmemiştir. İlgililerin daha sonra yapılacak bu tür etkinliklerde, daha hassas olmaları gerektiğini önemsiyorum. Milli kültürün kaybolması sonucunu doğuracak bu tür etkinliklerin, kültürümüzün zenginleşmesine katkı yapmayacağı hususunun altını çizmek istiyorum.