Sonra Kapadokya, ardından Sümela ve Palandöken festivalleri geldi. Düzenlendiği her yerde farkını gösteren bir niteliğe sahip olduğunda kuşku yoktu. Çünkü şehirlerinkimliğinin en önemli unsurlarının ön plana çıkarılmasına yardımcı olmakta, yerel ekonomiye katkı sağlamakta, şehir ahalisinin sanat ve kültür ile ilgili beklentilerini karşılamakta benzersizdiler. 
Kültür Yolu Festivalleri,500’e yakın etkinlikle sanatçıyı ve sanat yaşantısına katılan insanları neşe içinde kaynaştırmakta; her yanda, yerde sanatla temas etme imkânı vermekte; modern hayatın yoran, yalnızlaştıran, bunaltan doğasını kısa süreliğine de olsa inkıtaauğratarakgündelik yaşamda yer bulamayan değerlerle adeta yenilemektedir. Zira sanatın, diğer etkinlik alanlarından ziyade insanı özüne hatta ötesine ve başka olanın deneyimine taşıyan en önemli arayış ve yaşayış yolu olduğu bilinmektedir. 
Öte yandan bu festivallerin en önemli özelliği her kesimden ve her yaştan insana hitap ediyor olmasında aranmalıdır. Çünkübu tür festivallerde sanatın her çeşidi ile toplumu bütünüyle kucaklama amacı güdülürken hem sanata yani sanatçıya devlet tarafından destek verilmekte, hem de vatandaşın sanata bedava erişimi sağlanmaktadır. Sanatçı sanatını icra ederken, sanatsever de ilgi duyduğu sanatçıyı görmekte, sanatını doyasıya izleyebilmekte, eserleri ile bütünleşme imkânı bulmaktadır. Böylesi aktivitelerin değerini, kuşkusuz, genç sanatçılar, hatta sanatçı adayları daha iyi takdir edeceklerdir. 
Sümela Kültür Yolu
Mekân tuttuğu şehri bütünüyle etkisi altına alan Kültür Yolu Festivallerinin programından reklamına, organizasyonundan kültür-sanat tercihlerine dek her aşaması ciddi emek, birikim, zaman ve para sarfı anlamına gelmektedir. Bu açıdan tercihe değer görülen şehrin, Kültür ve Turizm Bakanlığının şahsında, hükümet,hatta devlet tarafından ödüllendirildiği düşünülebilir. 2 yıl önce İstanbul’da denenen, 2023 yılıyaz mevsimi itibarı ile Nevşehir’de,Kapadokya Kültür Yolu Festivali ile başlangıç yapan ve Sümela Kültür Yolu ile unutulmaz anlara tanık olunan festivale ev sahibi il, Trabzonolmuştur. 
Şehri enine kesen caddeler boyunca, kusursuza yakın tasarımları ile devasa etkinlik takvimleri, afişler, billboardların yanı sıra etkinliklerin yapıldığı açık ya da kapalı mekânlardaki görsellerle süslenen Trabzon, hücrelerine dek bu iklimi hissetmiş olmalıdır. 9 gün süresince bütün şehir, gündüz ve gece, sergi salonlarından tiyatro sahnelerine,edebiyat sohbetlerinden açık alanlardaki sanatsal etkinliklere, muazzam kalabalıkların kuyruklar oluşturduğu konserlerden, piyano resitallerine dek toplumun ilgi duyacağı bütün alanlarda kültürün ve sanatın sesi, rengi ve dokusuna bürünmüştür. Bu boyutta bir festival şehir tarihinde ilk kez oluyordu.Boşu yoktu. Plan iyi yapılmış, iyi işlemişti. 
Önce Misafirler
Kültür Yolu Festivallerinin hemen hemen bütün plan,proje ve uygulamaları Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından yapılmaktadır. İl müdürlüklerinden istenen daha çok, bu programın uygulanabilmesi için yer seçimi, salon tahsisi gibi konularda yardımcı olmaları yönündedir. Bu nedenle etkinliğe davet edilen kültür ve sanat insanlarının büyük bir kısmı Bakanlığın tercihi ile belirlenmiş isimlerden oluşmaktadır. Kültür gibi geniş, sanat gibi farklı alanlarda kendini kanıtlamış onlarca yetkin ismin, her yaştan ve her düşünceden insana ulaştırılması arzu edildiğinden, gökkuşağının bütün renklerini bu etkinlikte görmek mümkündü. Bu çeşitliliktendir ki şehrin kültür ve sanat destekçisi dernekleri, farklı ideolojik tercihlerine rağmen festivalde yer alma ve katkıda bulunma arzusu içinde görüldüler. 
Festivalde akılda kalan, sanatseverlerin unutulmaz anlar yaşamasına neden olan onlarca (belki de yüzlerce) etkinlik vardı. Popüler sanatçıların konserlerine yüzbinlerce insanın akın ettiği görüldü. 50 yaş grubundan insanların adlarını dahi duymadığı müzisyen, müzik grubu ya da rap sanatçısınınTrabzonlu gençler tarafından pekâlâ tanındığı sokak röportajlarına yansıdı. Millet Bahçesi adeta bir çocuk kentine dönüştürüldü. Eğlencenin yanı sıra kitapların uzamında binlerce çocuk festival içinde festival yaşadı.
Bu festivalden Trabzon kültürüne neler katılmadı ki? Samsun Devlet Opera ve Balesi Orkestrası eşliğinde Cahit Berkay ile Yeşilçam Film Müzikleri; Çukurova Devlet Senfoni Orkestrası eşliğinde Nilgün Kızılcı ve Mustafa Kemal Şimşek’in yorumlarıyla Neşet Ertaş’ın türküleri; Tuluyhan Uğurlu’nun piyano resitali; müzik grubu Samida, rapçiLvbel C5 ve Motive; şarkıcı Fatma Turgut gibi sanatçıların konserleri anlatılmaya değer etkinliklerin başında geliyordu. 
Hamamizade İhsan Bey Kültür Merkezi Sergi Salonunda yer alan koleksiyonda Peyami Gürel, Mithat Şengibi üstatların görselleri ile Türk resim sanatınınbirbirinden değerli tablolarını görmek farklı bir deneyime neden oldu. Bununla birlikte Nihat Hatipoğlu, Fırat Türkmen, Ahmet Fescioğlu'nun konferansları; gösterimi yapılan Buğday Tanesi adlı sinema filmi de unutulmazlar arasında yerini aldı.
Yerelde Olan
Sümela Kültür Yolu Festivalini değerlendirirkenyerel katılıma da değinmek gerekir. Çünkü daha çok Trabzon’da yaşayan, edebiyatın ve sanatın farklı alanlarında üretimde bulunan, bir başka deyişle sanat uğruna yerel imkânlarla var olmaya çalışan bu insanlar, Türkiye’de kendini kanıtlamış onlarca sanatçı arasında daha mütevazı bir duruşa sahip olsalar da çeşitli etkinliklerde yer almaları, kendilerini ve sanatlarını göstermeleri anılmayı hak eder düzeydedir. Daha çok resim, edebiyat veşiir alanlarında yer alan bu insanların festivale dâhil edilmeleri için iyi niyetli çabalarına tanık olunan İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ile İl Halk Kütüphanesi Müdürlüğü, idareci ve ilgili personeline özel bir parantez açmakdaha adil bir değerlendirmeye neden olacaktır. Zira bu kurumların, Trabzon’da faaliyet gösteren yazar dernekleri ile işbirliği içerisinde bu büyük organizasyona yerel sanat ve edebiyatçıları dâhil etme çabalarının yanı sıra bu yazarların eserlerinisatın alarak küçük de olsa verdikleri katkı yeterince bilinmemektedir. Kaldı ki bu kitaplar etkinlikler sonrasında okuyuculara armağan edildiler. 
Yerel düzeyde bir diğer gelişme de Kanuni Parkında Haydar Durmuş, Güler Genç Erol, Şakir Şeyihoğlu, Raif Kalyoncu ve Mehmet Hacıfettahoğlu gibi ressamların açık alanda ilkokul çağındaki çocuklarla resim yapmaları olsa gerektir. Bu etkinlikte usta ressamların ürettikleri resimlerin Bakanlık tarafından satın alınarakSanat Lisesine bağışlanması ise sürpriz kabilindendi.Ressamların orijinal tablolarıyla süslenen okul düşüncesi,kuşkusuz,yapılan işin değerini göstermektedir. 
Son Bir Not: Edinilen bilgiye göre 9 ilde daha yaşama geçirilecek olan Kültür Yolu Festivalleri gelecek yıl itibarıyla sürekli hale gelecek. Trabzon’un buna şimdiden hazırlanması, pasta payını artırması için elzem gözükmektedir.
Hayati S. AYÇİÇEK

Editör: Doğukan ÖZKURT