2 milyondan daha fazla Türkün yaşadığı Kerkük’te patlak veren krizin aşılmasını diplomatik zafere bağlayan gazeteci-yazar Ahmet Külekçi “Gelişmelerden oldukça endişeli ve kaygılıyım” dedi. Kuzey Irak’a yaptığı ziyaret sonrası bazı gerçekleri kaleme aldığını dile getiren Külekçi “İki yıl önce ne yazmışsam bugün bire-bir aynı süreci yaşıyoruz. Kuzey Irak’ta Türkmenlere yönelik yaşamın her alanında baskı ve dayatma var. Türkmenler sahipsiz kalmamalı” dedi.
Türkmen cephesi endişeli
Irak Türkmen Cephesi (ITC) Kerkük Milletvekili ve Meclis Türkmen Grubu Başkanı Erşat Salihi, Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani ile Kerkük krizini görüştüklerini, kentteki barışçıl yaşamı destekleme ve krizin yargı yoluyla çözülmesi konusunda uzlaştıklarını söyledi.Irak Türkmen Cephesi (ITC) Kerkük Milletvekili ve Meclis Türkmen Grubu Başkanı Erşat Salihi, Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani ile Kerkük krizini görüştüklerini, kentteki barışçıl yaşamı destekleme ve krizin yargı yoluyla çözülmesi konusunda uzlaştıklarını söyledi.
Son kararı yargı verecek
Salihi, Kerkük'teki Türkmen, Arap ve Kürt milletvekilleri olarak kentte yaşanan olayları Başbakan Sudani ile görüştüklerini bildirdi. Sudani ve Kerkük vekillerinin, krizin yargı yoluyla çözülmesi ve kentteki barışçıl yaşamın korunması noktasında uzlaşıya vardığını belirten Salihi, Başbakan Sudani'nin, orduya ait karargahın boşaltılması konusunda aldığı kararı uygulamakla sorumlu olduğunu söylediğini aktardı. Salihi, Başbakan'ın karargah binasıyla ilgili son kararı artık yargının vereceğinin bilincinde olduğunu da vekillere ifade ettiğini kaydetti.
Protestoların ardından olaylar çıkmıştı
Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'ne (IKBY) bağlı Peşmerge güçleri, 2014'te terör örgütü DEAŞ'ın ortaya çıkmasından sonra Irak ordusunun Kerkük'te boşalttığı üslere konuşlanmaya başlamış ve 3 yıl boyunca kentte denetimi fiilen ele almıştı. IKBY'nin 25 Eylül 2017'de düzenlediği sözde "bağımsızlık referandumu" ve Kerkük'ü ilhak girişiminin ardından merkezi hükümete bağlı güçler 16 Ekim 2017'de Kerkük'e girerek kentteki Peşmerge varlığına son vermişti.
Erbil-Kerkük yolu kapanmıştı
Irak ordusu, Kürdistan Demokrat Partisinin (KDP) bulunduğu binayı boşaltıp Kerkük Operasyonlar Komutanlığı karargahı yapmıştı.Binanın, Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani'nin talimatıyla boşaltılarak KDP'ye devredilme hazırlıkları yapıldığı iddialarına karşı 25 Ağustos'ta başlatılan protestolar kapsamında, eylemciler Erbil-Kerkük yolunu kapatmıştı.
Sokağa çıkma yasağı ilan edilmişti
Kerkük'te dün, KDP destekçisi bir grubun, ordu kontrolündeki binanın KDP'ye teslim edilmesine karşı çıkanların kapattığı Erbil-Kerkük kara yolunun açılması talebiyle düzenlediği protestoların ardından olaylar çıkmıştı. Protestoların ardından olayların büyümesi üzerine sokağa çıkma yasağı ilan edilmişti. Olaylarda ölenlerin sayısının 4'e, yaralananların sayısının 15'e yükseldiği açıklanmıştı.
Türkiye her zaman Türkmenlerden yana
Türkmen bakan Aydın Maruf, Kerkük’teki son gelişmelerin, etnik topluluklar arasında yaşanan bir çatışma olarak lanse edilmeye çalışılmasından rahatsız. Maruf; Arap, Kürt, Türk, Hristiyan grupların bir arada yaşadığı Kerkük’ü "Irak’ın küçük bir modeli" olarak nitelendirdi, şehirde herhangi bir tarafı etkileyecek bir saldırının, Irak geneline yayılabilme potansiyelde olduğu uyarısını bulundu. Türkiye’nin her zaman Türkmenlerin yanında olduğunu hatırlatan Maruf, Türkmenlerin de Irak’ta her zaman barıştan, ortak idareden, hak, hukuk ve adaletten yana olduğunu vurguladı:
Bizi alet etmeye çaşıyorlar
Kürdistan Bölgesel Yönetimi Parlamentosu'ndaki Türkmen milletvekillerinden Muhammed İlhanlı ise ‘’Bu olay bizimle ilgili değil ve Türkmenlerin buna alet edilmeye çalışılması çok kötü’’ dedi.Türkmen Kalkınma Partisi Başkanı Muhammed İlhanlı'ya göre Irak hükümeti ile Kürdistan Bölgesel Yönetimi arasındaki müzakerelerde, KDP’nin Kerkük’te fazla oy alması nedeniyle partinin kentte fiili olarak da varlık göstermesinin önünün açılması kararlaştırıldı.
Kerkük aslında İran’ın işgali altında
Erbil’de yaşayan gazeteci Ruken Turhallı ise 2017’den sonra Kerkük’te huzurun kalmadığını, şehirde devlet mekanizmasının işlemediği görüşünde. Turhallı'ya göre Kerkük'teki son olaylarda, Haşdi Şabi üzerinden Irak ve Suriye’de kalıcı bir alan hakimiyeti kurmak isteyen ve bu gücünü kaybetmek istemeyen İran'ın payı çok fazla: "Bu gerilimin ana sebeplerinden biri de, Kürtlerin Aralık'ta yapılacak seçimlerde sayısal üstünlük sağlayacak olması. Buna kesin gözüyle bakılıyor ve eğer öyle olursa Kerkük Valisi de çoğunluğu elde eden kesimden atanacak”
Kerkük'te bugüne nasıl gelindi?
Kerkük, Irak'ta en fazla petrol rezervine sahip ikinci şehir. Baas Partisi döneinde şehirde Araplaştırma politikası uygulandı, Kürtler ve Türkmenler bu politikadan zarar gördü.2003 yılında ABD’nin Irak'ı işgali sonrası Kürtler Kerkük'e dönmeye başladı, şehirde nüfuzları arttı.Irak Anayasası'nın 140. Maddesi, "tartışmalı bölge" olarak görülen Kerkük'ün geleceği için referandum yapılmasını öngörüyordu.
Söz konusu maddeye göre Saddam Hüseyin döneminde şehirden zorla göç ettirilen Kerküklüler evlerine dönecek ve kentte nüfus sayımı yapılacaktı. Ancak Iraklı Kürtler 25 Eylül 2017'deki bağımsızlık referandumu sonrası Kerkük’te askeri ve siyasi güçlerini kaybetti. Şehirde kontrol, Irak ordusu ve Haşdi Şabi milislerine geçti.Şehrin yönetimi de Irak merkezi hükümetine devredildi. Hükümet, Irak’ın güçlü Sünni Arap aşiretlerinden Cuburi'ye mensup Rakan Cuburi’yi kayyum vali olarak atadı.Kürtlerin çekilmesiyle 16 Ekim 2017'de Kerkük’e giren Irak ordusu ve Haşdi Şabi güçleri, KDP'ye ait binayı boşaltmış ve binayı Operasyonlar Komutanlığı Karargahı olarak kullanmaya başlamıştı.
