Neredeyse 3 yıldır,haftalık olarak devam eden Mazideki Trabzon adlı yazı dizimizde, üç haftadır geçmişte Trabzon’da meydana gelen önemli afetlere kadrajımızı çevirdik. Neden bu acı olayları hatırlatıyoruz?

Çünkü doğal kaynaklı afetlere gelip geçmiş olaylar olarak bakmamak gerektiğini söylemiştik. Bir yerde deprem, sel, heyelan gibi bir doğa olayı bir kez olmuş ise bu o civarda benzer olayların tekrar yaşanabileceğinin en büyük göstergesi olacağını belirtmiştik.

Aslında doğa olaylarının kendileri bizatihi afet değildir. Ancak insan eliyle yapılan yanlış uygulamalar, bu olayların afet haline dönüşmesine neden olurlar. Deprem bölgesinde tekniğine uygun yapılmayan yapılarile dere yataklarına veya taşkın sahalarına yapılmaması gereken binalar nedeni ile ortaya çıkan can ve mal kayıpları buna örnektir.

Bazen de insanlar hiçbir kusuru yokken doğal afete maruz kalabilirler. 1929 senesinde Of, Çaykara ve Sürmene ilçelerinde meydana galen ve 148 kişinin ölümü ile sonuçlanan afet böyle bir afettir. Bazı afetlerde ise kusur sahibi ise bizzat insanın kendisidir. Erzincan’daki maden kazasında olduğu gibi.

Trabzon ilinde geçmişten günümüze irili ufaklı pek çok yamaç akması, heyelan ve taş düşmesi olayı meydana gelmiştir. Ancak tüm bunların kayda geçirilmesi mümkün değildir. Zira bir olayın kayıtlarda yer alması için ya can ve mal kaybına sebep olmalı ya da Sera Gölü heyelanında olduğu gibi önemli bir sonuç doğurmalıdır.Bu anlamda Trabzon’da tespit edebildiğimiz en eski heyelan 1902 yılında Akçaabat ilçesinde meydana gelen heyelandır.

YAMAÇ DEREYE İNDİ

1902 senesinde Akçaabat ilçesinde yaşanan şiddetli yağışlar sonucunda Sarıtaş köyünde büyük toprak kayması ve heyelana neden olmuştur. Hababiya yamacı denilen bölgede yaklaşık 40 dönümlük bir alan kayarak Hababiya ırmağına inmiş ancak herhangi bir can kaybı yaşanmamıştır.

1927 yılına gelindiğinde ise heyelan bu sefer Sürmene ilçesi, Kastel köyünü vurmuş ve  3kişiyi hayattan koparmıştır.

BÜYÜK BİR ÇATLAK MEYDANA GELDİ

1932 senesinde Of İlçesi’nin Palik ve Dernekpazarı nahiyesine bağlı Çoruk köylerinde meydana gelen heyelan bu köylülerin göç etmesine neden olmuştur.

1933 senesinde Çaykara ve Şor’da (Şahinkaya’da) meydana gelen heyelan hakkında elde ettiğimiz bilgileri dönemin Trabzon Valisi Rıfat Bey’in İçişleri Bakanlığına gönderdiği telgraftan öğreniyoruz. Vali Rıfat Bey olayı şöyle anlatır:

“7 Haziran 1933’te aylardan beri aralıksız olarak yağan yağmur karların da erimesiyle sele dönüşerek yolların birçok yerinden bozduğu gibi büyük, küçük köprülerden birkaçını götürdü ve bazılarını da yeniden inşa edilmesini gerektirecek derecede bozdu. Önceki heyelanın merkezi Çaykara’da yeni hizmete girmiş olan şose kapandı. Birkaç defa tek kişinin geçeceği şekilde yol açılmaya çalışılmışsa da yeniden kapanmıştır. Of Kaymakamlığından alınan bilgiye göre şimdilik heyelan merkezi olan 1762 nüfuslu Şor köyünün Babaayros Mahallesinde 300 metre uzunluğunda ve 100 metre genişliğinde ve otuz hanenin bulunduğu bir mahallede büyük bir çatlak meydana geldi.  Adı geçen aileler derhal tahliye edilerek Maçka’da iskânları için çalışmalar derhal başlatıldı.”

ÇAYKARA’YI ORADAN KALDIRMAK LAZIM!

Telgrafta 1947 senesine kadar Of ilçesine bağlı olan Kadahor(Çaykara) nahiyesi ile ilgili de şu bilgiler verilmektedir: “Kadahor (Çaykara) Nahiyesi mıntıkası kayalık ve verimsiz dağlık bir yerdir ve her an yer yer heyelan etmesi beklenir. Bu havalideki vatandaşlar bellerine ip bağlayarak mısır ve fasulye ekmek suretiyle ancak karınlarını doyurabilirler. On bini aşan bu nüfusu oradan kaldırmak lazımdır. Ancak bu iş nasihat ve tavsiye ile olmaz. Etraflı tatbikat yapılarak ve gerekli tedbirler alınarak jandarma kuvveti ile bunları kaldırmak ve sevk etmek hem kendileri ve hem de memleket için faydalı olur.”

Demek ki Çaykaralıları topraklarından kopartıp başka bölgelere göç ettiren sebep sadece olmuş heyelanlar değil; heyelan korkusu ve tarıma elverişli olmayan toprak yapısıdır.

1 ÇOCUK TAŞIN ALTINDA KALDI

Trabzon heyelanları duracak gibi değil, 1933 yılında bu sefer Aralık ayının 12. gününde Araklı ilçesinin Bifera köy okulunun bulunduğu arazide başka bir heyelan olur. Öğle vakitlerinde, öğrenciler teneffüste iken gerçekleşen heyelan sonucunda toprak kütlesi okulun üzerine yığılmış ve öğretmenler odasının bir kısmına hasar vermiştir. Olay esnasında bahçede bulunan öğrenciler kaçışmış olsa da Aho (Ayvadere) köyünden 19 nolu, Hasan isimli 10 yaşındaki bir çocuk büyük bir taşın altında kalarak feci şekilde ölmüştür.

AKÇAABAT /UÇARSUKÖYÜNDE 1 KİŞİ ÖLDÜ

Heyelan afeti 1941 senesinde bu sefer ilin bu sefer batı tarafında görülür. Akçaabat Kokana (Uçarsu) köyünde meydana gelen  heyelan 1941 senesinde dönemin yerel gazetelerinden Yeniyol gazetesinde şu şekilde haber verilir:

“Akçaabat’ın Kokana köyünün Avra mahallesinde ikamet etmekte olan Keziban ve 13 yaşlarında oğlu Mustafa ve diğeri 20 yaşlarında kızı ile bulundukları evin arka tarafı 16.01.1941 Perşembe günü yağan yağmur ve karlardan ve toprakların gevşemelerinden ötürü kaymaya başlamıştır. Durumu fark eden aile evden dışarı çıkmışsalar da 20 yaşlarında Yeter, eşyalarını almak üzere eve girince kayan toprak evi yıkmış ve zavallı Yeter enkaz altında kalarak vefat etmiştir.

YOMRA’DA 3 KİŞİ ÖLDÜ

Heyelan yönünü bu sefer ilin tekrar doğusuna yönelir. 19-20 Mayıs 1959 tarihleri arasındaki yoğun yağışlar nedeniyle, Yomra ilçesi, Kılıçlı Ağrıt Mevkii’ndeki heyelan nedeni ile bir ev çök­müş ve 3 kişi vefat etmiş, 17 hayvan telef olmuştur. Yine bu sıralardaki yoğun yağışlar ne­deniyle Şana Köprüsü’nün ayağı yıkılmış ve Trab­zon-Rize karayolu bağlantısı durmuştur.

1971 yılına gelindiğinde ise heyelan afeti Yomra ilçesi Yokuşlu köyünü vurur.  29.07.1971 tarihinde Uzunoluk Mahallesi mevkiinde meydana gelen heyelan köydeki 16 hanenin aynı ilçe içerisinde başka bir mevkie nakledilmelerine neden olmuştur.

SÜRMENE VE ARAKLI’DA BİNALAR YIKILDI

11.05.1979 günü Sürmene ilçesine bağlı Aşağıovalı köyü, Orta Mahallesi’nde meydana gelen heyelan ile 11.05.1979 tarihinde Araklı Bereketli köyü Dere Mahallesi’nde meydana gelen  heyelanlarda binalar yıkılmıştır.Yine Araklı Pervane köyü Ahmetler-Konaklı-Dolalar Mahallesi’nde 25.06.1979 tarihinde meydana gelen heyelanda bazı konutlar hasar görmüştür.

1981 senesinde Merkez İncesu köyünde meydana gelenheyelanda  29 hane il merkezindeki Esentepe mevkiine yerleştirilmiştir.

DÜŞEN KAYA CAN ALDI

21.03.1983 günü saat 16.00 civarında Trabzon Merkez Esentepe Mahallesinde kaya düşmesi olayı meydana gelmiş ve 4 kişi hayatını kaybetmiştir. Ancak bu acı olayın son olduğunu söylemek mümkün değildir. Zira aynı bölgede ileriki yıllarda da kaya heyelanı olmuş yine can ve mal kayıpları yaşanmıştır.

Mesela Kaymaklı Mahallesi Deliklitaş mevkiinde 21 Kasım 2009'da toprak ve taş kütlelerinin bir evin üzerine düşmesi sonucu Turan (58) ve eşi Ayşe Kurt (55) hayatını kaybetmiş, bazı evlerde hasar oluşmuştur. Kaya düşmelerinin devam etmesiyle alan, 2013 yılında afet bölgesi ilan edilmiştir.

Yine 23.11.2016 tarihinde yamaçtan düşen büyük bir kaya parçası Kaymaklı mahallesinde evin çatısını parçalayarak büyük hasara neden olmuştur. Olayda bir kişi yaralanırken o esnada evde kimse olmaması büyük bir faciayı önlemiştir.

Kaya heyelanı bu sefer Çaykara ilçesinde ortaya çıkmış ve 1983 senesinde Köknar köyü Başkurt Mahallesinde 26 hane, kendi köy sınırları içerisinde müsait yer olmaması nedeniyle Trabzon’un merkez ilçesi Pelitli köyü sınırları içindeki alana yerleştirilmişlerdir.