Çocuk kitapları, daha çok çocuk eğitimi açısından savunulmuş ve desteklenmiştir. Bu nedenle birçok eğitimci düşünür, çocuk edebiyatını çocukların eğitiminde kullanmıştır. Çocuk edebiyatı, çocukların ruhsal gelişimini sağlamayı, okuma becerisini geliştirmeyi, okuduklarından zevk almayı ve böylece çocuğun edebiyat zevkini tatmalarına yardımcı olmayı amaçlamaktadır.
Çocuk eğitiminde kitaplardan yardım almadan istenen başarının elde edilmesi mümkün olamaz. Yarının büyüğü olan çocuk, nasıl ki bedensel gelişme açısından biz büyüklere muhtaçsa, aynı zamanda ruhsal gelişme bakımından da biz büyüklere ihtiyaç duyar. Kitap, çocuğun kültürel kazanımlarına katkı sağladığı gibi, çocuğun kendisine değer verilme duygularını da tatmin etmede etkili bir araçtır. Kitapla çocuğun dost olabilmesi, çocuğun eğitiminde kitabın devreye girmesine bağlıdır. Kitabın çocuğun dostu olabilmesi, “Çocuk edebiyatını” ve “Çocuk kitaplarını” gündeme getirmektedir. Nitekim çocukların edebiyat eserleri aracılığı ile hayata daha kolay uyum gösterebilecekleri üzerinde genel bir anlaşma vardır. Bu da çocuk kitaplarını gündeme getirmektedir. Çocukların mutlaka duyuş ve kavrayış seviyelerine uygun bir edebiyatla tanıştırılmaları, büyük oranda onların eğitimine doğrudan katkı yapacaktır.
Çocukların kavrayış ve duyuş seviyelerine uygun kitaplar “çocuk kitapları” olarak edebiyat dünyasında yer almaktadır. Çocuklar için “çocuk matematiği”, “çocuk kimyası” olmasına gerek yok ama bir çocuk edebiyatını oluşturacak “çocuk kitabının” olması zorunluluk olarak değerlendirilmektedir. Burada önemli olan çocuk kitaplarının nasıl olması gerektiği sorusuna verilecek olan cevaptır. Bu konu ile ilgili yazılmış çocuk edebiyatı kitaplarında, kitapların nitelikleri “şekil ve kapsam” bakımından olmak üzere iki başlık altında açıklanmaktadır. Bu tür kitapların eğitsel nitelikleri ayrıca belirtilmemektedir. Oysa kitapla eğitim, birbiri içinde düşünülmesi gereken iki kavramdır. Çünkü kitabın işlevi, çocuğun eğitimli insan olabilmesine yardımcı olmaktır. Öyleyse bir çocuk kitabının “eğitsel özellikleri” neler olmalıdır?
Kitap her şeyden önce eğitici olmalıdır. Kitabın eğitsel olması, çocuğun “iyi insan” ve “iyi vatandaş” olarak yetişmesine katkı sağlaması anlamına gelmektedir. Çocuğun iyi insan olarak yetişmesinde, “iyi özelliklerin” kitaplarla örneklendirilmesinin önemli olduğu açıktır. Cemil Meriç’e göre, çocuk kitapları, “ısmarlama bir edebiyat eseri” özelliği taşımakta, ahlâkın emirleriyle, psikolojinin, ticaretin ve özgürlüğün emirleri arasında emekleyerek yolunu aramaktadır. Gereğinden fazla ahlâkçı, didaktik niyetlerle, eğlenceli olmak isteyen ilgisiz tuhaflıklar, çocuk kitaplarının olabilmelerini engellemektedir. İyi insan ve iyi vatandaş olmaya hazırlanan çocuğun eline verilecek olan kitaplarda “iyiliğin” bütün örneklerinin bulunması, en azından ipuçlarının olması, çocuk kitabının eğitici olmasının asgari şartıdır. Bilgi çağının eğitimli insanı, milli kültürü tanıyan, benimseyen ve geliştiren, soru soran, düşünen ve kültürün evrensel özelliklerini kişiliği ile kaynaştırabilen insan olduğuna göre, çocuk kitabı, çocuğu bu yönleriyle geliştirebilecek bir eğitici özelliğe sahip olmalıdır.
Kitabın eğitici olması, kitabın edebiyat değeri taşımaması anlamına gelmez. Kitabın gereğinden fazla eğitici olup, nasihatlerle dolu bir metin haline gelmesine fırsat verilmemelidir. Kitap, çocuğun edebiyat ve estetik duygusunu geliştirebilecek niteliklere sahip olmalıdır. Kitabın içeriği, çocuğa sadece telkinlerle dolu bir özellik taşıyorsa, bu kitabın eğitici olması güçleşir. Kitabın eğitici olması, bozuk bir Türkçe ile yazılmasının, kalitesiz kâğıtlara basılmasının ve ucuz fiyatla satılmasının mazereti olmamalıdır.
Çocuk kitabı, çocuğun estetik duygusunu geliştirmede eğitici rol oynamalıdır. Kitaptaki resimler canlı, uyumlu ve çocuğun göz zevkini geliştirebilecek nitelikte olmalıdır. Özellikle çocukların renklerle ilgili zevklerini geliştirici bir kitap düzenlemesi, çocuğun sanat ruhunu geliştirmesine önemli katkılar sağlayabilir. Okullarda çocukların sanat, edebiyat, resim gibi estetik duygularını geliştirmeye yönelik özellikle “ders” kapsamında düşünülmesi, bu duyguların istenilen kalitede ortaya çıkmamasına neden olabilir. Bir çocuğun mavi renkle yeşil rengi ayırt edememesi, onda renk bilgisi ve zevki geliştiremediğimizle ilgili bir sorundur. Öğrencilere renk bilgisinin çocuk kitaplarındaki canlı, uyumlu resimlerle verilmesi, onlara bu bilginin resim dersi kapsamında verilmesinden daha kalıcı ve etkili eğitim sağlayabilir. Bu da çocuk kitabının, çocuğun eğitimine farklı bir katkı ortaya koymasına neden olabilir.
