Diyabet, vücudun insülin üretme veya insülinin etkili bir şekilde kullanılmasında sorun yaşaması sonucu kan şekeri dengesinin bozulduğu bir metabolik bozukluktur. Genetik yatkınlık, yaşam tarzı faktörleri, obezite ve çevresel etkenler diyabetin gelişiminde rol oynar.
Tip 1 Diyabet
Tip 1 diyabet genellikle ani ve hızla gelişir ve genellikle 30 yaşından önce başlar. Vücut, yeterli insülin üretmez ve bu nedenle kan şekeri seviyeleri yüksek kalır. Bu durum özellikle çocuklar ve gençlerde görülür. Tip 1 diyabetli bireylerin yaşamları boyunca insülin tedavisi alması gerekir.
Belirtiler:
- Aşırı susama
- Aşırı acıkma
- Ani kilo kaybı
- Sık idrar yapma
- Aşırı yorgunluk
Tip 2 Diyabet
Tip 2 diyabet, insülinin etkili kullanılmaması sonucu gelişir. Ailesinde diyabet öyküsü olanlar, aşırı kilolu olanlar ve 40 yaşın üzerindeki bireyler, bu hastalık için risk altındadır.
Belirtiler:
- Sürekli yorgunluk
- Sık enfeksiyonlar
- Yavaş iyileşen yaralar
- Sık idrar yapma
- Ellerde ve ayaklarda uyuşma
- Artan açlık hissi
- Ağız kuruluğu ve sık su içme
Risk Faktörleri:
- 40 yaş ve üzeri
- Ailede diyabet öyküsü
- Obezite
- Hamilelikte diyabet öyküsü
- Yüksek tansiyon
Gestasyonel Diyabet
Gestasyonel diyabet, hamilelik sırasında ortaya çıkan ve genellikle doğumdan sonra kaybolan bir diyabet türüdür. Ancak bu kadınlar, ilerleyen yıllarda Tip 2 diyabet geliştirme riski taşırlar.
- Gestasyonel diyabetin %80'i, Tip 2 diyabete dönüşme eğilimindedir.
- Hamilelik sırasında 20 kg'dan fazla kilo artışı, gestasyonel diyabet riskini artırır.
Diyabetin Teşhisi
Diyabet tanısı kan şekeri ölçümleri ve diğer testlerle konulabilir. Açlık kan şekeri (AKŞ) 126 mg/dl ve üzerinde olanlar diyabet tanısı alabilir. Ayrıca, Oral Glukoz Tolerans Testi (OGTT) ile de diyabet teşhisi konulabilir.
Diyetisyenin Rolü
Diyetisyenler, diyabetin yönetilmesinde önemli bir rol oynar. Kişiye özel beslenme planları hazırlayarak kan şekeri düzeylerini dengede tutmaya yardımcı olurlar. Diyetisyen, bireylerin makro besin alımını dengeler, kilo kontrolünü destekler ve yaşam tarzı değişikliklerini rehberlik eder.
Hangi Yiyecekler Tüketilmeli?
Diyabetli bireylerin beslenme planı, sağlıklı yaşamın temelini oluşturur. İşte dikkat edilmesi gereken bazı noktalar:
- Aşırıya kaçmamak, porsiyonları doğru şekilde kontrol etmek önemlidir.
- Yağsız süt ve düşük yağ içeren ürünler tercih edilebilir ancak bunların kalorisi yüksek olabilir.
- Karbonhidrat alımı, kişiye özel miktarlarda yapılmalı ve dengeli bir şekilde tüketilmelidir.
- Posalı besinler, lif alımını artırarak kan şekeri kontrolünü sağlar.
- Basit şekerler (örneğin, şeker, bal, tatlılar) yalnızca diyetisyen önerisi ile tüketilmelidir.
Beslenme Tedavisinde Nelere Dikkat Edilmelidir?
Diyabet tedavisinin amacı, kan şekerini normal seviyelerde tutmak, hiperglisemi ve hipoglisemi gibi ani komplikasyonları önlemek ve ideal vücut ağırlığını sağlamaktır. Ayrıca diyabetli bireylerin düzenli egzersiz yapmaları da önerilmektedir.
