SÜMELA MANASTIRI: TARİHİ VE KONUMU
Trabzon'un Maçka ilçesine bağlı Altındere Vadisi'nde, Karadağ eteklerinde yer alan Sümela Manastırı, deniz seviyesinden yaklaşık 1200 metre yüksekte, vadiden ise 300 metre yukarıda konumlanıyor. Halk arasında "Meryem Ana Manastırı" olarak da bilinen bu yapı, doğayla bütünleşmiş görüntüsüyle adeta bir kartpostalı andırıyor.
Manastırın adı, Yunanca “siyah” anlamına gelen melas kelimesinden türemiştir. Bunun sebebinin ya manastırın yer aldığı koyu renkli Karadağlar olduğu ya da burada bulunan Meryem Ana tasvirinin siyah renge sahip olması olduğu düşünülüyor.
SÜMELA MANASTIRI’NIN KÖKENİ VE TARİHİ GELİŞİMİ
Efsaneye göre manastır, Bizans İmparatoru I. Theodosius (375-395) döneminde Atinalı iki keşiş, Barnabas ve Sophranios tarafından kuruldu. 6. yüzyılda İmparator Justinianus'un emriyle General Belisarios tarafından onarılan yapı, asıl gelişimini 13. yüzyılda Trabzon Komnenosları Prensliği döneminde yaşadı.
Özellikle III. Alexios (1349-1390) zamanında manastır, ekonomik olarak desteklenerek önemli bir dini merkez haline geldi. Osmanlılar döneminde de manastıra dokunulmadı; aksine bazı ayrıcalıklar tanındı.
19. yüzyılda manastıra büyük binalar eklenerek en ihtişamlı dönemine ulaştı. Ancak 1916-1918 yılları arasındaki Rus işgali sırasında Sümela’ya el konuldu ve 1923’te tamamen terk edildi.
MANASTIRIN MİMARİSİ VE BÖLÜMLERİ
Sümela Manastırı, dağlık arazinin doğal yapısına uyum sağlayarak inşa edilmiş geniş bir kompleksten oluşuyor.
Ana Kaya Kilisesi: Mağara oyularak oluşturulan ve fresklerle süslenen kilise, manastırın kalbini oluşturuyor.
Şapeller: Manastırda birkaç küçük şapel bulunuyor.
Kütüphane: Sağ tarafta yer alan kütüphane, döneminin en önemli dini metinlerini barındırıyordu.
Öğrenci Odaları ve Misafirhane: Keşişlerin ve ziyaretçilerin konaklaması için yapılan bu bölümler, 1860 yılında inşa edildi.
Su Kemeri: Manastıra su sağlayan kemerlerden günümüze sadece bazı bölümleri ulaşabilmiştir.
Manastırın girişine dar ve uzun bir merdivenle ulaşılmaktadır. Giriş kapısının hemen yanında muhafız odaları bulunur. Avluya inildiğinde sol tarafta mağaraya oyulmuş kaya kilisesi ve çevresindeki yapılar görülür.
SÜMELA MANASTIRI’NDA BULUNAN FRESKLER
Manastırın en dikkat çekici unsurlarından biri fresklerdir. İç ve dış duvarları süsleyen freskler, farklı dönemlerde yapılmıştır:
III. Alexios Dönemi (14. yüzyıl): Avluya bakan duvarlarda bu döneme ait freskler bulunur.
18. Yüzyıl: Şapeldeki freskler bu döneme aittir ve üç farklı katmandan oluşur.
İncil'den Sahnelere Yer Verilir: Hz. İsa, Meryem Ana ve Hristiyanlıkla ilgili birçok sahne fresklerde resmedilmiştir.
SÜMELA MANASTIRI GÜNÜMÜZDE ZİYARETE AÇIK MI?
Uzun süren restorasyon çalışmaları sonrası 2021 yılında ziyaretçilere açılan Sümela Manastırı, hem yerli hem de yabancı turistlerin yoğun ilgisini çekiyor. Trabzon’un en önemli turistik noktalarından biri olan bu büyüleyici yapı, doğası ve tarihi atmosferiyle ziyaretçilerini geçmişe götürüyor.
