15 Eylül 1924 günü Milli Mücadele kahramanı ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Paşa Trabzon’u ilk kez ziyaret etmiştir.
Mustafa Kemal Paşa’nın Trabzon’u ziyareti aslında sıradan bir yurt gezisinin ötesinde anlamlar taşıyordu. Zira Milli Mücadele süreci içinde bazı zamanlarda Trabzon, Mustafa Kemal’e açıktan muhalefet etmişti.
Erzurum Kongresi’nde Trabzonlu bazı delegelerin alınan kararları imzalamamasıyla başlayan bu muhalefet etme süreci, Ankara’da Büyük Millet Meclisi’nin açılışıyla devam etmiş, Trabzon Muhafaza-i Hukuk Cemiyeti’nin yapılanmasıyla ilgili alınan kararların ardından zirveye çıkmıştı. Üstelik Trabzon, Enver Paşa ekibinin ve eski ittihatçıların da en önemli karargâhı olarak biliniyordu.
Neyse ki zamanla orta yol bulunmuş ve Ankara ile Trabzon arasındaki buzlar erimiştir. İşte Gazi, büyük devrimlerin başlangıç aşamasında bir zamanlar kendisine muhalefet bayrağı açmış Trabzon şehrine ilk kez ayak basacaktı.
Bugün 100’ncü yılını kutladığımız bu anlamlı günde neler yaşandığını, dönemin tanığı olan yerel basından takip edebiliriz.
Mesela dönemin en etkili ve muhalif gazetesi olan İstikbal Gazetesi’nde Gazi’nin Trabzon’a gelişi anlatılırken, Mustafa Kemal Paşa’nın, eşi Latife Hanım ve yanındaki İstanbul Milletvekili Hamdullah Suphi Bey, Gaziantep Milletvekili Kılıç Ali Bey ve Bozok Milletvekili Salih Bey ile birlikte deniz yoluyla Trabzon’a geldiği ifade edilmiş, Paşa’nın iskelede büyük bir kalabalık tarafından karşılandığı belirtilmiştir.
İskelede karşılama merasimi başlamış Paşa, mektep talebeleri ve asker önünden geçerken “Merhaba Nasılsınız” demiş ve bu sırada kaleden toplar atılmıştır.
Halkın doldurduğu İskele Caddesi’nden geçerken Paşa, halka “Merhaba Nasılsınız” diyerek ilerlemiştir. Cadde, balkon ve bahçelerde toplanmış kadınlar da “Hoş geldiniz Latife hanımefendi” diyerek seslenmişlerdir. Yer yer alkışlar arasında ilk olarak Belediye dairesine gidilmiştir. Biraz sohbet edildikten sonra Halk Fırkasına geçilmiştir.
Gazi Paşa, Halk Fırkası binasında dinlenirken yanındaki Hamdullah Suphi Bey’e dönerek “ne kadar güzel manzara değil mi?” diyerek Trabzon’un manzarasını övmüş, Hamdullah Bey de bu sözü onaylamıştır.
Ardından Valiliğe geçilmiştir. Hükümet Konağı binasının yıkık dökük yerlerini gören Gazi Paşa yanındakilere dönerek “herhâlde tamir edilmeli” ifadesini kullanmıştı. Aynı gün Gazi Paşa ve heyeti Soğuksu’ya gezmeye çıkmış akşam da Halk Fırkasında kendi onuruna verilen yemeğe katılmıştır.
Yemekte uzun bir konuşma yapan Gazi Paşa Trabzon ve Trabzonlular ile ilgili olarak şu tarihi sözleri söylemiştir:
“Arkadaşlar 5 sene evvel ilk defa Samsun’a ayak bastığım zaman bana kuvvet-i kalp veren vatandaşlarımın ilk safında kahraman Trabzonluların bulunduğunu asla unutmayacağım. Sakarya mehame-i kübrasında Üçüncü Fırka ile yetişen Trabzon evlatlarının meydan muharebesinde gösterdikleri fedakârlıkların kıymetli hatırası daima dimağımda menkus kalacaktır.”
Gazi Mustafa Kemal Paşa Trabzon gezisinin ertesi günü Trabzon Lisesi’ni ziyaret etmişti. Trabzon Lisesi ve ardından Öğretmen Okulu'na giderek burada öğretmenlerle sohbet etmiş ve onların sorunlarını dinlemiştir.
Gazi Mustafa Kemal Paşa, Trabzon’un deniz havası almadığı tespitini yaparak daha sonraları kendi adıyla anılan Gazi Caddesi’nin açılışını yapmıştır. Ardından Trabzon tüccar ve esnafın sorunlarını dinlemiş ve Hamidiye Kruvazörü ile Rize'ye hareket etmiştir.
Gazi Mustafa Kemal, daha sonra Trabzon’u 2 kez daha ziyaret edecektir. İlk ziyareti 1930’da, ikinci ziyareti ise hastalığının iyice arttığı 1937 yılında olacaktır.
